Wydarzenia związane z Breslau i Willim, które są istotne dla przedmiotu niniejszej strony, a które miały miejsce w 1938r.
Przejdź do kalendarium dat sprzed 1938r.; Przejdź do kalendarium dat po 1938r.
| Data | Opis |
|---|---|
| 1937-1938 | Przebudowa stadionu miejskiego (Herman Gӧring Sportfeld), powstaje tzw. Hala Konwiarz'a |
| 1938 | Na Śnieżniku utworzono rezerwat przyrody |
| 1938.01.21 | Ze stanowiska rezygnuje feldmarszałek (minister wojny) Werner von Blomberg. Został zmuszony do odejścia w wyniku zarzutów wobec jego żony. |
| 1938.01.25 wtorek | W obu halach targowych w mieście pojawiły się pierwsze w tym roku pomarańcze z Pardess ( obecnie Izrael) |
| 1938.02.06 niedziela | Zagraniczne dzienniki donoszą o przejęciu władzy nad Wehrmachtem przez Adolfa Hitlera |
| 1938.02.08 wtorek | Schesische Tageszeitung donosi że w tym roku nie będą przyznawane ulgi podatkowe Żydom (ma to zmusić ich do emigracji) |
| 1938.02.11 | W Berchtesgaden spotyka się z Adolfem Hitlerem austriacki kanclerz Kurt von Schuschnigg. Adolf Hitler żąda od niego aby Austria stała się protektoratem Niemiec. Początek dyplomatycznych zabiegów mających mu to umożliwić. |
| 1938.03.06 | W Berlinie odbywa się Kongres Polaków w Niemczech. |
| 1938.03.10 czwartek wieczorem | Na Schloss Platz (Plac Wolności) odbywa się wielki capstrzyk z okazji 125 rocznicy ustanowienia Krzyża Żelaznego. Mają być obecni wszyscy jego kawalerowie (Żydów nie zaproszono) |
| 1938.03.12 sobota | Wojska niemieckie wkraczają do Austrii. Anschluss. Gazety w mieście donoszą o wyzwoleniu tego kraju |
| 1938.03.13 niedziela | Proklamacja w Wiedniu unii łączącej Niemcy i Austrię w jedno państwo. Na ulicach Wrocławia wiadomość ta przyjęta została dość entuzjastycznie. |
| 1938.05.20 | Prezydent Czechosłowacji, Eduard Benes, ogłasza częściową mobilizację. |
| 1938.06.13 | KriPo, działając na rozkaz Heydricha, rozpoczęła w całym kraju serię łapanek biorąc na cel żebraków, włóczęgów i wagabundów, czasem też aresztowano bezrobotnych. Docelowo zesłano ich do obozów koncentracyjnych. Akcja częściowo powiązana była ze zbliżającą się olimpiadą w Berlinie, w czasie której kraj miał wyglądać idealnie i być pozbawiony takich elementów niepożądanych |
| 1938.06.16 | Rozpoczęcie Gross-Aktion - fali aresztowań osób uznanych za aspołeczne i unikające pracy (arbeitsscheu) - w jej wyniku zatrzymywano i wysyłano do obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie i Sachsenhausen. W głównej mierze byli to Żydzi chociaż objęła ona też i Aryjczyków. Była kontynuacją wcześniej rozpoczętej akcji KriPo. |
| 1938.07.20 - 1938.08.14 | Pierwsza Ogólnoniemiecka Wystawa Sportowa - wystawa/impreza towarzysząca Świętu Sportu - Pawilon Czterech Kopuł Poelziga |
| 1938.07.24 - 1938.07.31 (niektóre źródła podają początek na 23.07) | Deutsches Turn- und Sportfest Breslau 1938 - Niemieckie Święto Sportu i Gimnastyki w Breslau. |
| 1938.07.25 poniedziałek | Hermann Gӧring w swoim przemówieniu żąda aby składane przez Żydów deklaracje majątkowe urzędy podatkowe zamieniały na zagraniczne papiery wartościowe. Posiadacze takich walorów powinni w ciągu jednego tygodnia przedłożyć je Reichsbankowi, a na jego zadanie odsprzedać mu je bezzwłocznie. |
| 1938.07.31 Niedziela | Wizyta Adolfa Hitlera w mieście z okazji Niemieckiego Święta Sportu i Gimnastyki. |
| 1938.07.31 Niedziela | Ostateczny termin składania w Urzędach Podatkowych deklaracji podatkowych o dochodach za rok miniony. |
| 1938.08.14 | Rząd Czechosłowacji wprowadza stan wojenny w powiatach sudeckich. |
| 1938.08.17 | Uchwalono ustawy, które nakazywały wszystkim Żydom posługiwanie się w dokumentach i oficjalnych kontaktach z urzędnikami imieniem Israel (dla mężczyzn) i Sara (dla kobiet). |
| 1938 jesień Przełom września i października | Zmiana nazwy DH Wertheim na AWAG (dziś: DH Renoma). |
| 1938 Wrzesień | Żydzi wciąż byli właścicielami 1,6 tysiąca przedsiębiorstw w samym Breslau i 200 na przedmieściach. |
| 1938.09.05 Piątek | Początek przemarszu oddziałów wojskowych zmierzających w kierunku Czech. Przez miasto ciągną kolumny wozów piechoty z armatami. |
| 1938.09.11 Niedziela | Trwają prace nad umocnieniami polowymi na granicy z Czechami. Praca zakładów przemysłowych miasta jest znacznie utrudniona z tego tytułu. |
| 1938.09.15 Czwartek | W Berghofie Adolf Hitler spotyka się z Nevillem Chamberlain'em. Ten zgadza się na aneksję Sudetów przez Niemcy. |
| 1938.09.16 Piątek | Pełna mobilizacja czechosłowackiej armii. |
| 1938.09.20 Wtorek | Rząd Czechosłowacji odmawia propozycji oddania Niemcom kraju sudeckiego. |
| 1938.09.22-1938.09.24 | Rozmowy Chamberlain-Hitler w Bad Godesberg na temat okręgu Sudetów. |
| 1938.09.26 Poniedziałek | Przez Breslau przejeżdżają jednostki zmotoryzowane Wehrmachtu z Berlina i Brandenburgii. Żołnierze twierdzą, że jadą na manewry na Dolny Śląsk. |
| 1938.09.26 Poniedziałek wieczorem | Przez radio nadano manifest wojenny przeciw Czechosłowacji. Przemawiał Goebbels. Później Adolf Hitler, publiczność mu przerywa oklaskami. W trakcie przemówienia stwierdza, że jeśli dojdzie do porozumienia w sprawie kraju sudeckiego to nie będzie więcej żadnych terytorialnych żądań wysuwanych przez Niemcy. Wrocławianie słuchają transmisji także poprzez system rozgłośni miejskich. Przemówienie przyjęto z ulgą wierząc, że oznacza to koniec stresów i wojennej perspektywy. Do późna w noc w knajpach miasta dyskutowano na ten temat. |
| 1938.09.30 Piątek | Podpisano układ monachijski |
| 1938.09.30 - 1938.10.01 (noc z piątku na sobotę) | Na terenie poligonów w północnej części miasta odbyły się ćwiczenia w ostrym strzelaniu. Wybuchy słychać było aż na południu miasta, tak samo jak rozbłyski na nocnym niebie. |
| 1938.09.30 - 1938.10.01 (noc z piątku na sobotę) | Ulicami miasta przemaszerowały z pochodniami oddziały SS i SA w mundurach polowych oraz pełnym uzbrojeniem. |
| 1938.10.01 Sobota | Pierwsze oddziały wojsk niemieckich przekraczają granicę Czechosłowacką w celu zajęcia kraju sudeckiego. Zajmowanie trwało do 10.10.1938r. |
| 1938.10.01 Sobota | Breslau-Trebnitz-Prausnitzer Kleinbahn AG, czyli przedsiębiorstwo kolejki wąskotorowej Wrocław - Prusice - Trzebnica uruchamia przewozy autokarowe na trasie z Wrocławia do Trzebnicy. Pozwolenie wygasało 30.10.1943r. Autobusy odjeżdżały z Rynku, spod pomnika Fryderyka Wilhelma III. Ostatni kurs wyruszał w drogę o godzinie 19:00, a więc po zamknięciu sklepów. Firma miała tylko jeden duży autobus, ale z początkiem wojny został on zarekwirowany przez Wehrmacht i kupiono mniejszy, który kursował z przyczepą zabierając maksymalnie 23 pasażerów. |
| 1938.10.03 Poniedziałek | W radiu o godzinie 8 rano nadano audycję mającą wywołać (przygotować) nienawiść wobec ludności żydowskiej. Cyt: Kwestia żydowska posunęła się tak daleko, że Żydów używać się teraz będzie tylko do rąbania drzewa i zamiatania ulic, aż im się nos wyciągnie i pot z nich kapać będzie, zabierze im się wszystko, co jeszcze posiadają, a potem zostaną wygonieni z Niemiec. |
| 1938.10.03 Poniedziałek - Wieczorem i noc | Przejazd wojska przez miasto w autobusach zarekwirowanych przedsiębiorstwu komunikacyjnemu w Berlinie. Ludność Breslau nie wyrażała tym spektaklem specjalnego zainteresowania. |
| 1938.10.05 środa | Wszyscy Żydzi w paszportach winni posiadać stempel z literą J |
| 1938.10.09 | Zakończenie obsadzania wojskami niemieckimi umocnień czechosłowackich na terenach Sudetów. |
| 1938.10.19 | Nadprezydent prowincji śląskiej, Josef Wagner, wydaje rozporządzenie o zmianie herbu miasta na taki, który bardziej odpowiada narodowosocjalistycznym potrzebom. |
| 1938.10.23 | Konsulat RP w Breslau podniesiony do rangi konsulatu generalnego. |
| 1938.10.27 Czwartek | Polowanie w mieście na Żydów z polskimi paszportami. W dniu 1 listopada 1938r. ma w Polsce wejść w życie ustawa, która pozbawia obywatelstwa każdego kto przebywa poza Polską ponad 20 lat. Takie osoby jako bezpaństwowcy nie będą mogły być deportowane do Polski. Stąd całe to polowanie i deportacja. Mówi się że po wysłaniu ich do Polski Polacy odmówili ich przyjęcia i zostali oni zatrzymani w obozie w Bauthen (Bytom). Na peronach dworca głównego w Breslau pozostawiono góry porzuconych walizek i innych bagaży. |
| 1938.10.27 Czwartek | Konsulat RP w Breslau zostaje podniesiony do rangi Konsulatu Generalnego |
| 1938.10.27-29 Czwartek-Sobota | Wygnanie polskich Żydów z Niemiec, Austrii i okupowanych terenów Czechosłowacji. SA-mani (wspierani przez policję mundurową) szukali po mieście polskich Żydów (nieposiadających niemieckiego paszportu) i pędzono ich ulicami miasta do prezydium policji aby zamknąć ich w areszcie przy Graupen Straβe (dziś: ul. Krupnicza). Wszyscy otrzymali natychmiastowy nakaz opuszczenia Niemiec. |
| 1938.11.03 Czwartek | Wprowadzenie obowiązku pokazywania przez właścicieli kin przed projekcją filmu kroniki filmowej. Pozostawiono do wyboru która z dostępnych kronik ma być pokazywana - którego producenta. Do 1940r. kiedy to utworzono Die Deutsche Wochenschau, funkcjonowało w Niemczech co najmniej 4 producentów kronik. |
| 1938.11.07 Poniedziałek | Zamach Grynszpana na ambasadę niemiecką w Paryżu, w czasie którego zamordowany został radca Rath. Zapowiedź ostrych represji władz niemieckich wobec współwyznawców (chodzi oczywiście o Żydów. Gryszpan był bezpaństwowcem, polakiem z pochodzenia i Żydem). |
| 1938.11.09 Środa | Wprowadzono zakaz imprez żydowskich, a wydawanie żydowskiej prasy zawieszono na kwartał |
| 1938.11.09 Środa Od 18:00 | Na wszystkich ważniejszych skrzyżowaniach w mieście stanęły podwojone posterunki policji. W tym celu ściągnięto z Ząbkowic Śląskich oddział ze szkoły policyjnej. |
| 1938.11.9/10 Środa/Czwartek | Noc kryształowa, zorganizowane i sterowane akcje podpaleń synagog rozpoczynają się o 2:00 już 10-tego września. |
| 1938.11.10 Czwartek Godzina 1:45 w nocy | Policja mundurowa, SS i SA zamknęło wyjścia z Rynku. Zatrzymywano wszystkich wracających z uroczystych obchodów rocznicy 9 listopada 1923 (pucz monachijski). Mężczyzn zabierano wbrew ich woli w charakterze policyjnych oddziałów posiłkowych do napadów na żydowskie sklepy. |
| 1938.11.10 Czwartek Godzina 9:30 | Nowa Synagoga nadal się pali. Zdemolowano sklep z wyrobami czekoladowym Wolffa |
| 1938.11.10 Czwartek Godzina 9:45 | Trwają aresztowania. De facto zaczęły się w czwartek o 5:45 rano i trwały do piątkowego popołudnia. |
| 1938.11.10 Czwartek - Godzina 10:00 | Od rana do 10:00 tłum plądrował sklepy i hurtownie w pasażu Pokoyhof (dziś: Pasaż Pokoyhof przy ul. Antoniego 2-4) |
| 1938.11.10 Czwartek Godzina 16:00 | BNN podaje że Nowa Synagoga nadal płonie. |
| 1938.11.10 Czwartek wieczorem i później | Wypędzanych i aresztowanych spędzono gromadami na stację przeładunkową Breslau Ost (dzisiaj kompleks zniszczonych magazynów kolejowych i placów przeładunkowych przy dzisiejszej ul. Pułaskiego) by załadować ich do pociągów i wywieźć do obozów przejściowych. |
| 1938.11.11 Piątek | BNN podaje, że trwają prewencyjne aresztowania niektórych Żydów. |
| 1938.11.11 Piątek | Wyłączono żydowskim abonentom telefony. |
| 1938.11.11 Piątek | Willi Cohn pisze tak: Atmosfera na ulicach bardzo antysemicką i ludzie cieszą się z tego, co przytrafiło się Żydom |
| 1938.11.11 Piątek - Około południa | Zawaliła się kopułą Nowej Synagogi |
| 1938.11.11 Piątek - Po południu | Na Opitz Straβe (dziś ul. Żelazna) SS podjechało w eleganckich, prywatnych samochodach i zbiorowo zabrało ludzi (Żydów) ciężarówkami. W efekcie deportowano ich do Buchenwaldu. |
| 1938.11.12 Sobota | Rząd Rzeszy nakłada Judenbuße (obowiązkowy podatek za zniszczenia w czasie Nocy Kryształowej) w wysokości 1 mld. RM (ok 6% rocznych wpływów do budżetu). |
| 1938.11.13 Niedziela | - Mussolini wydał dekret o wydaleniu z włoskiej armii wszystkich obywateli żydowskiego pochodzenia. - Trwa akcja demolowania żydowskiego dobytku. - Z Berlina do Breslau przyjechało 500 funkcjonariuszy policyjnych aby wspomogli aresztowania. |
| 1938.11.14 Poniedziałek | Oddział SS przez pomyłkę zdewastował sklep z lodami włoskimi przy Graupen Straβe (dziś: ul. Krupnicza) za co później konieczne było wypłacenie odszkodowania. Oczywiście nie posiadał on żydowskiego właściciela. |
| 1938.11.14 Poniedziałek | Polonia wrocławska finalizuje transakcję zakupu kamienicy przy Schweidnitzer Stadtgraben 16a (dziś w tym miejscu stoi budynek Podwale 50) z przeznaczeniem na lokalizację w nim instytucji polonijnych (biblioteka, kuchnia pomocowa etc) oraz na pomieszczenia Banku Słowiańskiego mającego wspierać lokalną, polską przedsiębiorczość. |
| 1938.11.15 Wtorek | Schlesiche Zeitung drukuje wywiad z Geobelsem przeprowadzony przez swojego specjalnego wysłannika, Reuter'a: Żydowskie organizacje kulturalne maja działać, nie zamierza się gromadzić Żydów w gettach, tylko właściciele willi mających po 20-30 pokojów mają je oddawać, a miliard marek nałożonej na Żydów kary ma być zebrany w ramach pobierania podatków. |
| 1938.11.16 Środa | W gazetach tematem numeru jest wiadomość że Anthony Eden (wróg Niemców) ma zostać następcą Chamberlaina |
| 1938.11.17 Czwartek | Cały dzień mży deszcz, nisko chmury i ciemny dzien |
| 1938.11.18 Piątek | Ławki na skwerach, parkach i placach oznaczono nalepkami: Żydom siadać nie wolno! (pierwsze pojawiły się na Hindenburg Platz (dziś: pl. Powstańców Śląskich) oraz w Süd Park (dziś: Park Południowy). Kartki posiadały brązowe tło i czarny napis. |
| 1938.11.18 Piątek - Godzina 14:00-16:00 | Wysadzenie zniszczonej i spalonej, grożącej zawaleniem, kopuły i dachu synagogi na wygonie (zwanej Nową). |
| 1938.11.19 Sobota - Data prawdopodobna | Ponownie mogą się ukazywać żydowskie gazety, mogą być otwarte szkoły i stowarzyszenia kulturalne mniejszości żydowskiej. |
| 1938.11.21 Poniedziałek - w nocy | Podpalono synagogę Żydów wschodnich (pochodzących z terytorium Polski i innych krajów wschodu Europy) przy Friedrich Straβe (Kolejowa) |
| 1938.11.21 Poniedziałek | Rozporządzenie ministra finansów (Lutz Schwerin von Krosigk) o Suhneleistnung (niem.: zadośćuczynienie, inna nazwa dla Judenbuße) na kwotę 20% rzeczywistej wartości posiadanego przez Żydów mienia. Odnosiło się to do tych osób, które miały obowiązek składania deklaracji majątkowych czyli posiadających mienie otwartości większej niż 5000 RM. Terminy płatności rat: 15 grudnia 1938r., 15 lutego 1939r., 15 maja 1939r., i 15 sierpnia 1939r. |
| 1938.11.22 Wtorek | Po mieście krążą pogłoski o mających dzisiaj nastąpić zwolnieniach z aresztów i obozów Żydów: nauczycieli, lekarzy, mężczyzn powyżej 45 roku życia i poniżej 20. |
| 1938.11.23 Środa | Zdemolowano halę sportową Maksa Nordaua przy Neudorf Straβe (dziś ul. Komandorska). Możliwe jest, że Willi Cohn zwrócił na to uwagę dopiero tego dnia, a sam fakt nastąpił wcześniej [ASZ] |
| 1938.11.25 Piątek | BNN podało informację że 15.12 mija data pierwszej raty podatku majątkowego (kary miliarda marek nałożonej przez nazistów na Żydów). Płatność dotyczy tylko tych, którzy maja majątek większy niż 5 tys RM. W związku z tym każdy Żyd musi do 12 grudnia oszacować swój majątek i zgłosić to do Urzędu Podatkowego. |
| 1938.11.26 Sobota | W mieście jeszcze wiele witryn ma zabite deskami okna. |
| 1938.11.28 Poniedziałek | Wrocławska gmina żydowska, w osobie Raphaela Friedländera, prowadzi działania mające na celu wydobycie osadzonych z Buchenwaldu. Dziennie ok. 10-12 osób dostaje specjalny certyfikat, który upoważnia do opuszczenia obozu, ale i wymaga emigracji. Do biura gminy i do prywatnego domu Friedländera przychodzi dziennie ok 300 osób więc policja zakazała tych domowych odwiedzin z obawy o możliwość zakłócania porządku publicznego. |
| 1938.11.30 Środa | Usunięto wszystkich Żydów z Kasy Chorych. |
| 1938.12.03 Sobota | Dzień Solidarności Niemieckiej (Tag der Nationalen Solidarität) - Żydom zakazano opuszczania mieszkań między godziną 12:00 a 20:00 (informacje o tym wrzucano do skrzynek pocztowych). |
| 1938.12.06 Wtorek | Gazety podały informacje o zbliżającej się konieczności przekazywania w aryjskie ręce żydowskich nieruchomości, sprzedaży papierów wartościowych itd. |
| 1938.12.06 Wtorek | Wchodzi w życie rozporządzenie H. Himmlera cofające wszystkim Żydom ważność prawa jazdy i zabraniające im chodzić do kin. |
| 1938.12.15 Czwartek | Gruzy Nowej Synagogi nadal nie zostały uprzątnięte |
| 1938.12.29 Czwartek | Ambasada USA w Berlinie przekazała notę dyplomatyczną ministerstwu spraw zagranicznych Niemiec w sprawie protestu wobec zatrzymania amerykańskiego dziennikarza przez SA-manów na Schweidnitzer Stadtgraben (dziś: ul. Podwale) we Wrocławiu w dniu 09.11.1938r. Dziennikarz wykonywał zdjęcia pogromu i miał zostać wrzucony do fosy miejskiej. Patrol policji przerwał proceder i zabrał go do Prezydium |
| 1938.12.30 Piątek | W Schlesische Zeitung artykuł o konieczności ujednolicenia Republiki Czechosłowackiej w kwestii żydowskiej - chodzi o wprowadzenie tam postanowień ustaw norymberskich. Na uniwersytecie w Pradze wszyscy wykładowcy pochodzenia żydowskiego zostali urlopowani. |
| 1938.12.31 Sobota | Ogromne opady śniegu. Mnóstwo mieszkańców miasta wyjeżdża na narty samochodami i pociągami (ogromny tłok na dworcach). |
| 1938 | Urząd Statystyczny podał, że bezrobocie w roku 1938 wyniosło jedynie 3% |
| 1938 | W całych Niemczech tylko 4% podatników wykazywało dochód w wysokości ponad 6000 RM rocznie. |
Przejdź do kalendarium dat sprzed 1938r.; Przejdź do kalendarium dat po 1938r.
