Wydarzenia związane z Breslau i Willim, które są istotne dla przedmiotu niniejszej strony, a które miały miejsce przed rozpoczęciem 1938r.
Przejdź do kalendarium dat 1938r.; Przejdź do kalendarium dat po 1938r.
| Data | Opis |
|---|---|
| 1920 | |
| 1920.04.04 | Zostaje oficjalnie ustanowiona pierwsza Polska placówka dyplomatyczna w Breslau. Mowa o biurze paszportowym uruchomionym w kamienicy przy Neue Gasse 18 (gdzie jednocześnie działała też biblioteka i czytelnia Polska. Pierwszym kierownikiem biura został p. Józef Gluza. |
| 1920.05.17 | Podpisanie przez Eustachego Sapiechę, ówczesnego ministra spraw zagranicznych RP dekretu nominacyjnego dla Eustachego Lorenowicza na pierwszego konsula RP w Breslau. |
| 1920.05.22 | Oficjalne otwarcie konsulatu RP w Breslau. Początkowo przejął on dwupokojowy lokal po biurze paszportowym RP w kamienicy przy Neue Gasse 18. |
| 1920.07.22 | Pierwsza napaść niemiecka na konsulat RP w Breslau i zgromadzenie Towarzystwa Opieki nad Górnoślązakami. Tłum zniszczył Polską bibliotekę pod numerem 20-tym, ale nie zdołał wyważyć drzwi do 18-tki bo nadeszła policja. |
| 1920.08.15 | Konsulem RP we Wrocławiu zostaje oficjalnie Jan Jakub Kowalczyk (taka data widnieje na akcie nominacji podpisanym przez ministra spraw zagranicznych, E. Sapiechę). Formalnie obowiązki przejmuje on jednak 7.09.1920r |
| 1920.08.26 | Kolejna napaść tłumu prawicowców na konsulat RP. Tym razem zdemolowano go doszczętnie, a tłum ruszył na hotel gdzie mieszkali pracownicy (Vier Jahreszeiten). Tu zniszczono jeden pokój zajmowany przez oficera brytyjskiego. Podobne wydarzenia miały miejsce w konsulacie francuskim. |
| 1921 | |
| 1921 | ReichsPost zakupiła od SSB 4 wagony silnikowe i numerach taborowych 56-60, bez 58 i przystosowała do przewozu przesyłek pocztowych. Nadano im numery boczne TW1-4. Były to wagony typu W 06 z 1906r z LEG. Wozy przebudowano zasłaniając skrajne okna, a w miejsce środowych wstawiono drzwi przesuwne. Miały żółty kolor. Jeździły pomiędzy budynkiem poczty przy Małachowskiego (wybudowana została specjalnie do tego celu bocznica) przez Dąbrowskiego, Krasińskiego do ul. Janickiego gdzie za kościołem św. Wojciecha była dla nich zajezdnia i ekspozytura. |
| 1921.01.15 | Uruchomienie nowego konsulatu RP we Wrocławiu po zniszczeniu poprzedniego. Tymczasowo (po odwołaniu konsula Kowalczyka z dniem 31.12.1920) kierował nim J. Gluza. Konsulat mieścił się przy Am Ohlauerufer 2 (Al. Słowackiego). Sekretarz konsularny I kl. Józef Gluza pełnił obowiązki do końca czerwca 1921r. |
| 1921.07.01 | Konsulem RP w Breslau zostaje Franciszek Ksawery Brzeziński, konsul II kl. |
| 1924 | |
| 1924-1929 | Budowa stadionu miejskiego (dziś: Stadion Olimpijski), później zwanego "Herman Gӧring Sportfeld" |
| Styczeń 1924 | Przeprowadzka konsulatu RP pod nowy adres: Freiburger Straße 7 (dziś Świebodzka) |
| 1924.05.02 | Oddanie do użytku elektrowni wodnej nr 1 (Kraftwerk I), południowej, w ciągu dzisiejszej ul. Pomorskiej (prace budowlane trwały od 1921.07.23) |
| 1926 | |
| 1926.01.21 | Oddanie do użytku elektrowni wodnej nr 2 (Kraftwerk II), północnej, w ciągu dzisiejszej ul. Pomorskiej (prace budowlane trwały od 1924.03.15) |
| 1927 | |
| 1927 | Budowa nowoczesnego i największego w III Rzeszy domu towarowego przez E. Mendelson'a na Tauentzien Platz - Wertheim, później AWAG, dzisiejszego D.H. Renoma na pl. Kościuszki. |
| 1927.10.01 | Konsulem RP w Breslau zostaje Dr Bronisław Sadowski. Swoją funkcję sprawował do 31.03.1929 |
| Koniec października 1927 | Konsulat RP zmienia lokalizację z ul. Świebodzkiej numer 7 na numer 29 |
| 1928 | |
| 1928 | Poszerzenie granic administracyjnych miasta. |
| 1928 | Zakończenie eksploatacji tramwajów pocztowych w Breslau. Wagony przemalowano wtedy na czerwone barwy wozów technicznych tramwajów wrocławskich |
| 1928.09.18 - 1928.09.19 | Wizyta we Wrocławiu Prezydenta Rzeszy, Paula von Hindenburga |
| 1929 | |
| 1929 | Biskupstwo wrocławskie zostaje podniesione do rangi arcybiskupstwa. |
| 1929.05.01 | Konsulem RP w Breslau zostaje Aleksy Wdziękoński |
| 1929.06.15 - 1929.09.30 | Werkbund Ausstellung "Wohnung und Werkraum" - Wystawa Werkbundu "Mieszkanie i Miejsce Pracy" (WuWA). |
| 1930 | |
| 1930.04.02 | Uroczyste otwarcie oddanego do użytku domu handlowego Wertheima, później AWAG (dziś: DH Renoma). |
| 1931 | |
| 1931.04.13 Niedziela w południe | Policja konną rozpędza demonstrację oddziałów SA, które ciągnęły ul. Świdnicką |
| 1931.05.29 Piątek | W mieście odbywa się XII zjazd żołnierzy frontowych (Stalhelmu) |
| 1931.05.30 Sobota | Niezwykle gorąco. Pod wieczór jest nadal 30 stopni |
| 1931.05.31 Niedziela | Na Osobowicach odbyła się wielka parada Stahlhelmu. Ponoć było 150 tyś ludzi. W paradzie i w ogóle w zjeździe brało udział bardzo dużo młodych, bitnych i zrozumiałych ludzi w wieku, który na pewno nie powodował ze brali udział w wielkiej wojnie (15-24 lata) |
| 1931.06.30 | Zamieszki komunistyczne w związku kryzysem żywnościowym (cytat dokładny za: Walther Tausk). W okolicach Nowego Targu zbierały się chmary młodych i bezrobotnych żądając darmowego jedzenia. Dla zachowania spokoju wydawano im chleb i nie wprowadzono do akcji policji |
| 1932 | |
| 1932.08.31 | Konsulem RP w Breslau zostaje Stefan Bratkowski (ojciec publicysty, red. Stefana Bratkowskiego urodzonego w Breslau 22.11.1934r) |
| 1933 | |
| 1933 - 1934 | Przebudowa mostów Uniwersyteckich. Na jej czas kilka metrów w górę rzeki wybudowano drewniany most tymczasowy z jednym torem tramwajowym (przeznaczony wyłącznie do ruchu pieszego i tramwajowego). |
| 1933.01.30 | Prezydent Paul von Hindenburg powołuje na stanowisko kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera. |
| 1933.02.01 wieczorem | Wielki pochód przez centrum miasta SA-manów i członków partii z pochodniami |
| 1933.02.27-28 w nocy (początek między 21:00 a 23:00) | Pożar Reichstagu w Berlinie. |
| 1933.02.28 | Herman Gӧring sprawujący funkcję komisarycznego ministra spraw wewnętrznych Prus (największego kraju związkowego Niemiec) wydaje zakaz wydawania prasy komunistycznej i socjaldemokratycznej. Początek prześladowań KPD (Komunistycznej Partii Niemiec). |
| 1933.02.28 | Prezydent Paul von Hindenburg kontrasygnuje dekret rządu Rzeszy (pod przywództwem Adolfa Hitlera) o "Ochronie narodu i państwa". |
| 1933.03.05 | Wybory do parlamentu niemieckiego ogłoszone przez prezydenta - Paula von Hindenburga. NSDAP - 44%, SPD - 18%, KPD - 12%, Centrum - 11%, DNV - 8% |
| 1933.03.07 | Delegalizacja Komunistycznej Partii Niemiec (KPD) |
| 1933.03.10 | Do Lasu Osobowickiego grupa członków SA zawlokła Żyda, Paula Bernaya (dyrektora Zjednoczonych Teatrów Wrocławia) i pobiło gumowymi pałkami oraz batem na psy. Gawiedź i biedota przyglądała się temu z entuzjazmem. Zamożniejsi mieszkańcy miasta "odwracali głowy". |
| 1933.03.11 | Do gmachu sądu przy Schweidnitzer Stadtgraben (dziś ul. Podwale) wdarły się bojówki SA i wyrzuciły stamtąd wszystkich pracujących Żydów. |
| 1933.03.12 | Przed budynkiem DH Wertheim oddziały SS w czarnych mundurach wystawiły posterunki - chodzi o to aby Żydów nie wpuszczać do środka, aby nie mogli wynieść wartościowszych rzeczy w celu uratowania przed grabieżą. |
| 1933.03.26 Niedziela | Nadprezydent prowincji Śląskiej, Wagner, traci urząd. |
| 1933.03.30 Czwartek | Uroczystości (z odpowiednią pompą i pochodami SA-manów po całym mieście) przejęcia urzędu prezydenta policji przez Edmunda Heinesa. |
| 1933.03.30 Czwartek | Pierwsze rozporządzenie Heinesa - Żydzi mają zdać paszporty aby można było z nich wykreślić pozwolenie na wyjazd za granicę. Mają na to dwa tygodnie. Od tej pory paszport będzie jedynie dowodem tożsamości ważnym na terenie kraju. |
| 1933.03.31 Piątek | Adolfowi Hitlerowi nadano honorowe obywatelstwo miasta Breslau. Po przejęciu władzy przez hitlerowców nadorezydentem zostaje tutejszy Gauleiter: Helmuth Brückner, prezydentem rejencji wrocławskiej dr Georg Kroll, a nadburmistrzem Wrocławia J. Rybitzky. Edmund Heines zostaje też prezydentem policji. |
| 1933.04.01 Sobota | Dzień bojkotu żydowskich sklepów, towarów, lekarzy i prawników propagowany i promowany przez prasę i radio w całych Niemczech. |
| 1933.04.03 Poniedziałek | Wprowadzenie ustawy o odbudowie służby państwowej. Na jej podstawie usunięto Żydów z wszelkich stanowisk w administracji państwowej. Wyjątek: na interwencję Hindenburga wyjątek uczyniono tylko dla weteranów I wojny Światowej. |
| 1933.04.07 Piątek | Ogłoszenie ustawy o "odrodzeniu stanu urzędniczego", która przewidywała między innymi (w par. 3) możliwość zwolnienia z pracy osoby o niearyjskim pochodzeniu. |
| 1933.04.08 Sobota | Uroczysty wymarsz pierwszych 200 więźniów politycznych z aresztu śledczego przy ul. Łąkowej do obozu na Tarnogaju przy Strehlener Chaussee (dziś ul. Bardzka, na przeciw cmentarza, tuż koło torów kolejowych). Tego dnia miało też miejsce oficjalne otwarcie obozu |
| 1933.04.11 | Wychodzi pierwsze rozporządzenie uzupełniające do ustawy o odrodzeniu stanu urzędniczego, zwane "paragrafem aryjskim", które definiowało "nie-aryjczyka" jako osobę, której przynajmniej jedno z rodziców lub dziadków było wyznania żydowskiego. |
| 1933.04.20 | Urodziny Hitlera - po raz pierwszy raz w całym kraju zorganizowano uroczystości na szeroką skalę. W Breslau na dzisiejszym pl. Wolności odbyła się parada wojskowa. |
| 1933.05.02 Wtorek | Na terenie całych Niemiec zajęto wszystkie siedziby związków zawodowych i organizacji pracowniczych - "w celu ujednolicenia". |
| 1933.05.04 Czwartek | Na słupach ogłoszeniowych na terenie miasta pojawiły się plakaty o zapowiedzianej na 10-tego akcji palenia żydowskich i marksistowskich książek. |
| 1933.05.10 Środa rano | Do plakatów przypominających o paleniu książek doczepiono karteczki z napisem: "Nie zapomnijcie o biblii, ona też jest dobrem żydowskiej kultury". |
| 1933.05.10 Środa przez cały dzień | Pod biblioteki i szkoły podjeżdżały wozy straży ogniowej wraz z ciężarówkami wyładowanymi SA-manami, którzy zabierali wytypowane do spalenia książki. |
| 1933.05.10 Wieczór - od 20:00 | Palenie niearyjskich książek na Schloβ Platz (dziś: pl. Wolności) |
| 1933.05.10 Wieczór - od 21:00 | W radio wieczorna transmisja z palenia książek w Berlinie. |
| 1933.05.11 Czwartek | Radiowa relacja (program publicystyczny) z obozu koncentracyjnego KZ Dürrgoy (Tarnogaj) - wtedy po raz pierwszy o nim oficjalnie i publicznie poinformowano. |
| 1933.06.24 Sobota | Aresztowano Hermanna Lüdemanna - działacza SPD (Socjalistyczna Partia Niemiec) i powleczono ulicami miasta do obozu KZ Dürrgoy (Tarnogaj) robiąc z tego wydarzenia szopkę i wiec dla plebsu. |
| 1933.07.06 | Adolf Hitler w przemówieniu transmitowanym przez radio proklamuje "Zakończenie rewolucji narodowosocjalistycznej". |
| 1933.07.13 | "Niemieckie pozdrowienie" (uniesiona w górę prawa dłoń) staje się obowiązkowym dla wszystkich urzędników państwowych. Wyjątek: Po roku wprowadzono wyjątek zwalniający z wykonywania takiego pozdrowienia przez pracowników kolejowych pozostających w służbie (i umundurowanych). Zdarzało się bowiem, że drużyna pociągowa opacznie odbierała takie pozwolenie jako nakaz jazdy i w takich sytuacjach pojawiły się ofiary. |
| 1933.07.14 | Uchwalenie ustawy o zapobieganiu narodzinami dziedziczenie chorego potomstwa (Gesetz zur Verhütung erbkranken Nachwuchses) - weszła w życie z dniem 1 stycznia 1934r i pozwalała na sterylizację (też i na eutanazję) tych, których dzieci byłyby obciążone chorobami genetycznymi (za taką uznano między innymi alkoholizm). Do rozpoczęcia wojny poddano tej procedurze od 290 do 300 tys. Niemców |
| 1933.08.05 | Do obozu Dürrgoy (Tarnogaj) przypędzono przez miasto Paula Lӧbego, który w latach 1920-32 był prezydentem parlamentu. |
| 1933.08.10 Wieczorem | Likwidacja obozu na Tarnogaju. 343 więźniów wymaszerowało zwartą kolumną do pobliskiego przystanku na Wojszycach gdzie załadowane ich do pociągu i przetransportowano do Osnabrück |
| 1933.09.06 Środa | Na ulicach miasta widzi się ogromną liczbę brunatnych i czarnych mundurów. Wieczorem przemarsz z pochodniami. |
| 1933.10.01 | Wprowadzenie idei Eintopfsonntag (Niedziela z daniem w jednym garnku) - w okresie od października do marca w każdą pierwszą niedzielę miesiąca obiad w niemieckich gospodarstwach domowych powinien zostać zastąpiony przygotowaniem eintopfu. Koszt tego posiłku nie powinien przekraczać 50 fenigów na osobę. Zaoszczędzona w ten sposób kwota powinna zostać wpłacona na rzecz Winterhilfswerk des Deutschen Volkes, WHW (Niemieckiej Pomocy Zimowej) i w ten sposób służyć wsparciu potrzebujących. Środki były zbierane przez pracowników Nationalsozialistische Volkswohlfahrt, NSV (Narodowosocjalistycznej Opieki Społecznej). Akcji towarzyszyło hasło czynu niemieckiego socjalizmu. Gazety wielokrotnie publikowały przepisy na dania przygotowywane w jednym garnku, ukazała się również książka kucharska autorstwa Erny Horn z takimi przepisami. |
| 1933 październik Pierwszy tydzień miesiąca | Tzw Tydzień żebraków Rzeszy - akcja wyłapywania i aresztowania żebraków i włóczęgów na terenie całej III Rzeszy, którzy w liczbie ok 100 000 zostali zamknięci w więzieniach, a część z nich nawet trafiła do obozów koncentracyjnych |
| 1933.10.16 Poniedziałek wieczorem | Uroczyste otwarcie Żydowskiego Uniwersytetu Ludowego |
| 1933.10.26 Czwartek wieczorem | W Breslau przemawia Goebbels |
| 1933.11.12 | Wybory do parlamentu niemieckiego. Jedyna partia (NSDAP) zdobyła 92,2% głosów, ale aż 3 350 tys. było nieważnych. Wybory połączone były z referendum w sprawie poparcia prowadzonej przez rząd polityki zagranicznej. 95,1% było na tak, a aby oddać taki głos należało wykupić specjalny znaczek za 5 Pf. |
| 1933.11.19 Niedziela | Otwarcie Muzeum Żydowskiego (Jüdisches Museum) zlokalizowanego tymczasowo w pomieszczeniach sierocińca żydowskiego przy Gräbschner Straβe 61-65 (ul. Grabiszyńska). |
| 1933.12.16 Sobota | W tramwajach pojawiają się plakaty z ostrzeżeniem aby uważać na pasażerów na gapę. Plakat przedstawia siedzącego między pasażerami kominiarza (gra słów: Schwarzfahrer - pasażer na gapę i Schwarzmann - kominiarz), od którego oni się odsuwają. |
| 1934 | |
| 1934.01.06 Niedziela | W gazetach obszerne artykuły o tym, że Heines otrzymał z rąk szefa sztabu Ernsta Rӧhma "Ehrendolch der SA" - Honorowy kordzik SA. Co ciekawe, sam Heines (co wynika z jego biografii) przebywa w tym czasie na Capri |
| 1934.01.10 Czwartek | Piękna pogoda i bezchmurne niebo choć zimno. Gazety donoszą o aresztowaniu całej gminy żydowskiej w Militsch (Milicz) tylko dlatego, że wszyscy razem chodzili na kurs hebrajskiego co zostało uznane za zakazane tajne zebranie. |
| 1934.03.24 - 1934.06.08 | Wielka Śląska Wystawa Sportowa zorganizowana w Pawilonie Czterech Kopuł Poelziga (w kompleksie Hali Stulecia). |
| 1934.06.29 Piątek | Ernst Müller - szef SD na terenie Breslau - przez specjalnego posłańca otrzymał tego dnia antydatowaną kopertę z listą proskrypcyjną członków SA mających podlegać wyeliminowaniu. Był wtedy w Berlinie i do Breslau przyleciał prywatnym samolotem podstawionym przez Göringa. List zawierał też cele do przejęcia: zabezpieczenie lotnisk, zajęcie radiostacji i lokali SA w mieście. |
| 1934.06.30 Sobota | Po mieście krążą pogłoski o aresztowaniu Rӧhma. W SA i SS pogotowie na wypadek alarmu inicjowane odpowiednim rozkazem z Berlina. Wieczorem przez Kirchalle (al. Wiśniowa) z ogromną prędkością przejechała kolumna motocykli SS. |
| 1934.06.30 Sobota wczesnym wieczorem | Wczesnym wieczorem wszystkie cele policyjne w mieście były już pełne, a zapełniono je osobami z listy Ernsta Müllera. |
| 1934.06.30 Sobota wieczorem | Gazety w specjalnych dodatkach wieczornych informują i potwierdzają odwołanie że stanowiska Rӧhma. Pisano wtedy już otwarcie o jego skłonnościach homoseksualnych. |
| 1934.06.30 Sobota wieczorem | Noc długich noży |
| 1934.06.30 Sobota wieczorem | Z wydarzeń związanych z Breslau należy odnotować śmierć od kuli Edmunda Heines'a |
| 1934.06.31 Niedziela | Poranne gazety podają oficjalne informacje o puczu Rӧhma, potwierdzają też wiadomości o zastrzeleniu Schleichera i Heinesa, którego zastano w łóżku z chłopcem lekkich obyczajów. |
| 1934.06.31 Niedziela | W gazetach informacja o tym że wszystkie ulice, które nazwano nazwiskami Żydów będą przemianowane na "aryjskie" (np Fränckelplatz na Fonntane Platz, pl Konstytucji 3 Maja). |
| 1934.07.03 Wtorek | W Süd Park (Park Południowy) wielkie zgromadzenie NSDAP. Słychać je na pół miasta gdyż przemówienia nadawane są przez megafony. Na mieście wiele plotek, ale nie widać już mundurów SA tylko czarne SS. |
| 1934.07.05 Czwartek | W Hirschberg (Jelenia Góra) zastrzelono na ulicy 5 Żydów o czym donoszą gazety (BNN). |
| 1934 sierpień | W armii wprowadzono (listem von Blomberga odczytywanym przed żołnierzami) nakaz używania zwrotu "mein Führer" |
| 1934.08.02 | Cała armia została zmuszona do złożenia przysięgi wierności Adolfowi Hitlerowi. |
| 1934.08.02 Godzina 9:00 | W Neudeck umiera prezydent Paul von Hindenburg - ostatnia przeszkoda Adolfa Hitlera do władzy absolutnej. |
| 1934.08.19 Niedziela | Po śmierci Hindenburga, Adolf Hitler działając na mocy ustawy o Naczelniku Rzeszy Niemieckiej (niem. Gesetz über das Staatsoberhaupt des Deutschen Reiches), połączył urzędy prezydenta i kanclerza, przejmując ich kompetencje jako Führer (wódz) - aby swoją decyzję potwierdzić, zarządził referendum, w którym 89,9% głosujących ją poparło. |
| 1934.08.19 Niedziela | Po podwórkach i ulicach miasta od samego rana chodziły grupy SA i NSDAP z bębnami i chóralnym krzykiem i bębnieniem wzywały: "Wstawać na wybory". |
| 1934.08.20 Poniedziałek | Prawnie usankcjonowano przysięgę wojskową na wierność Adolfowi Hitlerowi. Przysięgę tę składać musieli także członkowie służby cywilnej |
| 1934.08.26 Niedziela | Od najwcześniejszych godzin porannych rozpoczął się w mieście przemarsz DAP (Deutsches Arbeitfront - Niemiecki Front Pracy). Podobno ulicami przemaszerowało milion osób. |
| 1934.09.24 | H. Himmler otrzymuje zgodę od dowództwa Wehrmachtu na utworzenie jednostek dyspozycyjnych SS - prowadzących w późniejszym okresie do stworzenia Waffen-SS |
| 1934.10.24 Środa | Na słupach ogłoszeniowych pojawiają się plakaty ze słowami "Rom-Juda" (termin nazistowski odwołujący się do wizerunku "niemieckiego chrześcijanina" łączącego ze sobą antysemityzm i anty-katolicyzm) jako hasłem przyszłotygodniowego wystąpienia Juliusa Streichera - jednego z najbardziej zajadłych antysemitów, wydawca pisma "Der Sturmer" będącego jednym z najważniejszych elementów nazistowskiej propagandy. |
| 1934.11.04 Niedziela | Przemówienie Juliusa Streichera w Breslau w Hali Stulecia. |
| 1934.11.09 Piątek | W mieście nakazano opuścić wszystkie flagi państwowe do połowy masztów z okazji rocznicy nieudanego puczu monachijskiego z 1923r. |
| 1934.11.20 Wtorek | Gazeta Nationalsozalistsche Schlesische Tageszeitung pisze że w Westfalii społeczeństwo wystąpiło przeciw żydowskim handlarzom podbijającym ceny. Mowa też o konfiskacie materiałów na ubrania, których w magazynach żydowskich było zbyt wiele jak na ich potrzeby. |
| 1934.12.05 Środa | Nadprezydent i gauleiter Brückner został wykluczony z NSDAP i pozbawiony wszystkich funkcji urzędowych (w konflikcie między Adolfem Hitlerem, a Ernstem Rӧhmem opowiedział się po stronie tego drugiego). Tym samym trzy najważniejsze w życiu politycznym miasta osoby wyniesione do władzy przez nazistów odeszły ze sceny. |
| 1934.12.06 Czwartek | W dodatku nadzwyczajnym do Breslauer Neueste Nachrichten przedstawiono nowego gauleitera Śląska - Wagnera |
| 1935 | |
| 1935 | Utworzenie VIII Okręgu Armijnego z siedzibą w Breslau. W jego strukturach powstała też placówka Abwehry. |
| 1935.01.03 | W wyniku plebiscytu ogłoszono, że okręg Saary zostanie przyłączony do Niemiec. Wiadomość podana przez radio wywołało entuzjazm mieszkańców miasta, którzy samorzutnie gromadzili się na rogach i ulicach rozprawiając na ten temat. |
| 1935.02.05 Wtorek | Na murach kamienic na Klecinie i w okolicy Süd Park (Parku Południowego) pojawiły się wymalowane farbą napisy: Żydzi to nieszczęście Niemiec i Żydzi zdrajcami ojczyzny. |
| 1935.03.16 Sobota | Wprowadzenie powszechnej służby wojskowej. Ludzie na ulicach biją sie o specjalne wydania gazet. |
| 1935.04.07 | Przez miasto przemaszerowala grupa SA-manow, prowadzona przez trębacza, za którą podążało kilkuset mieszkańców. SA-mani nanosili znaki na chodnikach pokazujące lokale w których mieszkają kobiety podejrzane o kontakty seksualne z Żydami. Określano je jako przestępczynie. |
| 1935 czerwiec | Pierwszy, po odrzuceniu postanowień traktatu wersalskiego, pobór wrocławskich roczników (1914, 1915) do wojska. Pierwsi poborowi przechodzą przez sito komisji medycznych. |
| 1935.06.15 Sobota | Rano ulicami miasta przemarsz oddziałów HitlerJugend z bębenkami lancknechtów i strasznym hałasem. Willi Cohn w swych wspomnieniach podaje tutaj, że podobne przemarsze odbywały się zawsze w sobotę, ale nie podaje w jakim okresie to było. |
| 1935 lipiec | Niektóre baseny miejskie zostały zamknięte całkowicie dla Żydów. Tylko kilka wybranych dzięki szczególnej uprzejmości prezydenta policji (jak pisały gazety), ma wydzielone miejsca do leżenia dla Żydów. |
| 1935 lipiec | Nadburmistrz, doktor Friedrich wydał dekret zakazujacy Żydom wchodzenia do lasów i publicznych łaźni |
| 1935.08.14 Środa | W różnych punktach miasta pojawiły się drewniane tablice, do których co tydzień przypinano nowe wydania tygodnika propagandy nazistowskiej Der Stürmer wydawanego i redagowanego przez Jiuliusa Streichera w Norymberdze. Miało to za zadanie umożliwić biedocie dotarcie do zamieszanych tam jadowytych artykułów i propagandy NSDAP. |
| 1935.08.17 Sobota | Jak co tydzień: Przemarsz HitlerJugend z bębenkami lancknechtów. |
| 1935.08.22 Czwartek | Na frontowej ścianie dawnej komendantury wojskowej przy Schweidnitzer Straβe 25 (dziś skwer pomiędzy Fosą, a Operą Wrocławską przy ul. Świdnickiej), ówcześnie pełniącej funkcje siedziby 20-tej brygady SA, wymalowano napis: Żydzi wchodzą do tego budynku na własne ryzyko. |
| 1935.09.04 Środa | Wiec NSDAP w Jahrhunderthalle (Hali Stulecia). Gauleiter Wagner wzywa wszystkich do bojkotu żydowskich interesów oraz stwierdza, że wszystkim nieszczęściom, jakie w ostatnich dziesięcioleciach spotkały Niemcy, winni są Żydzi. W następnych dniach cytaty te wielokrotnie przypominały wychodzące w mieście gazety. |
| 1935.09.12 Czwartek | Na słupach ogłoszeniowych rozklejono plakaty będące dodatkiem do Der Stürmer - Żydzi - Naród morderców. |
| 1935.09.15 | Reichstag, na wyjazdowym posiedzeniu w czasie Parteitagu w Norymberdze uchwala tzw "Ustawy norymberskie" skierowane przeciwko Żydom w III Rzeszy oraz ustawy o obywatelstwie Rzeszy i o fladze narodowej (sztandar ze swastyką staje się oficjalną flagą narodową III Rzeszy) |
| 1935.09.15 | Mecz Polska-Niemcy rozgrywany na dzisiejszym Stadionie Olimpijskim. Strzelona w 34 minucie meczu branka przez Edmunda Cohena była jedyną. Polska przegrała 0:1 |
| 1935.10.01 Wtorek | Wszystkim żydowskim adwokatom i notariuszom odbiera się prawo wykonywania zawodu. W Breslau było takich osób równo 50. |
| 1935.10.09 Środa | Bielschowski - właściciel domu handlowego u zbiegu Herren Straβe (Kiełbaśnicza) i Nikolai Straβe (Św. Mikołaja) wymawia pracę wszystkim Żydom. Nie było w tym nic dziwnego gdyby nie fakt, że sam pochodził z bogatej, żydowskiej rodziny kupieckiej. DH Bielschowskiego specjalizował się w sprzedaży art. lnianych, odzieży, obrusów, dywanów i mebli. |
| 1935.10.26 Sobota | Wizyta w mieście H. Gӧringa. Z tej okazji udekorowano flagami, proporczykami i kwiatami ulice. Pogoda jednak nie dopisała. Padało i było zimno, co spowodowało, że ten regionalny zjazd partyjny trudno zaliczyć do udanych. |
| 1935.11.01 Piątek | Powołanie do obowiązkowej służby wojskowej pierwszego rocznika poborowych. Pierwsi młodzi żołnierze z tego rocznika przywdziewają mundury w kolorze feldgrau |
| 1935.11.04 Poniedziałek | Zmiana w nadprezydium prowincji gdzie na stanowisku radcy szkolnego, piastowanym dotychczas przez panią Lehman, znalazł się radca szkolny Bahr. |
| 1935.11.14 Czwartek | Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy (Reichministerium des Innern, RMI) wydało poprawkę do wprowadzonych we wrześniu ustaw norymberskich, wprowadzając jednocześnie dodatkowe kategorie rasowe, precyzujące sytuację Żydów w systemie politycznym Rzeszy. Społeczeństwo podzielono na cztery kategorie rasowe. |
| 1935.11.16 Sobota | W miejskich gazetach ukazują się artykuły objaśniające poprawkę do ustaw norymberskich jaka weszła w życie 14.11.1935r. Wprowadza ona podział na cztery kategorie rasowe: Aryjczycy, ćwierćkrwi Żydzi, półkrwi Żydzi i pełnokrwiści Żydzi. Jest to jedyny właściwie temat rozmów na ulicach przez najbliższe kilka dni. |
| 1935.11.16 Sobota | Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy (Reichministerium des Innern, RMI) pismami do wszystkich zainteresowanych informuje, że z końcem roku na przymusową emeryturę odejść muszą wszyscy żydowscy urzędnicy. Jeśli są kombatantami frontowymi z I wojny światowej i mają to udokumentowano (co nie zawsze było regułą) to ich emerytura będzie równa wysokości ostatniej pełnej pensji. |
| 1936 | |
| 1936 | Od roku 1936 konsulat RP mieści się w okaząłej kamienicy przy Charlotten Straße 24 (dziś w tym miejscu znajduje się Rondo Vaclava Hawla). |
| 1936 | SSB (wrocławskie przedsiębiorstwo tramwajowe) wyłącza z ruchu wagon Tw1401 (ex 395) i wykorzystuje go jako wagon księgarnię: Bücherreinwagen 3001. W 1940r przekazany do Poznania |
| 1936 | We wszystkich obozach koncentracyjnych Rzeszy na koniec roku osadzonych było łącznie 4761 więźniów wliczając w to alkoholików i kryminalistów |
| 1936 | Od 1936 Adolf Hitler zarządził osobiście aby do wykonywania wyroków śmierci stosować gilotyna a nie jak dotychczas topór |
| 1936.02.01 | Konsulem RP w Breslau zostaje Aleksander Dunajecki |
| 1936.02.06-1936.02.16 | Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Garmisch-Partenkirchen - oficjalnego otwarcia dokonał Adolf Hitler, co transmitowano przez radio. |
| 1936 marzec | W stoczni Blohm&Voss w Hamburgu rozpoczyna się tajna budowa pancernika Bismarck. |
| 1936.03.07 | Wojska niemieckie w sile 14.500 żołnierzy wspieranych przez 22.000 lokalnych policjantów zajmują tereny Nadrenii. |
| 1936.03.20 Piątek | Służby miejskie rozpoczynają dekorowanie flagami i proporcami ze swastyką wszystkich budynków z okazji wizyty Adolfa Hitlera. |
| 1936.03.20 Niedziela | Wizyta w Breslau Adolfa Hitlera. Doskonała pogoda - tzw pogoda Hitlera. Wielki ruch na ulicach od samego rana. Nieustannie maszerują HitlerJugend, Bund Deutscher Mädel, SA, SS. Żydom mieszkającym wzdłuż trasy przejazdu zabroniono wychylania się z okien, wyglądania przez nie oraz ich otwierania. |
| 1936.03.28 Sobota wieczorem | Wielki przemarsz przez miasto wszystkich formacji mundurowych z iluminacją w oknach i pochodniami. |
| 1936.03.29 Niedziela | Niedziela wyborcza. Wybory do Reichstagu. Propaganda zaczęła agitację graniem, przemarszami i śpiewem już o 6:00 rano. Ulice pełne ludzi idących głosować, a każdy kto oddał głos w klapę dostawał złotą odznakę NSDAP. Żydzi po raz pierwszy bez prawa głosu. NSDAP uzyskuje 98,9% poparcie (ale głosować można było tylko na jedną partię). |
| 1936.04.17 | Zostaje utworzona policja ogólnoniemiecka (do tej pory policja była w gestii władz poszczególnych landów), na której czele staje Heinrich Himmler. Ten dzieli ją na OrPo (Ordnungspolizei - policję porządkową) oraz na SD (Sicherheitsdienst - Służba Bespieczeństwa Rzeszy) pod przywództwem Reinharda Heydricha, w której skład weszła KriPo (Krimminalpolizei - policja kryminalna) oraz Geheime Staatspolizei (GeStaPo - tajna policja polityczna). |
| 1936.05.15 | Na trasę wyjeżdża pierwszy raz Fliegender Schlesier. Przyjeżdża na dworzec główny z Berlina o godzinie 22:54 i jest witany przez orkiestrę dętą kolejarzy |
| 1936.07.01 Środa wieczorem | Zebranie rady miejskiej w ratuszu w sprawie ujednolicenia wyglądu rynkowych kamienic. Zaproszono na to spotkanie także żydowskich właścicieli, co się zdarzyło na posiedzeniu rady miasta po raz pierwszy od 3 lat. Zebraniu przewodniczył Josef Schӧnwälder - burmistrz miasta w latach 1933-1940. |
| 1936.07.31 | Aleksander Dunajceki ze względów zdrowotnych składa urząd konsula RP. Przez 3 miesiące jest on nieoznaczony, a konsulatem kieruje Alfons Bruno Wajdemajer. |
| 1936.08.01-1936.08.16 | XI Igrzyska Olimpijskie w Berlinie |
| 1936.08.25 Wtorek | Oficjalnie ogłoszono wprowadzenie w Niemczech powszechnej, dwuletniej służby wojskowej - formalnie jako reakcję na sowieckie zbrojenia. Gazety informują o tym wielkimi nagłówkami. |
| 1936 wrzesień | Konsulat RP w Breslau zmienia siedzibę z Świebodzkiej 29 na Charlotten Straße 29 (Krucza). Konsulat zajmował całe 2 piętro z 11 pomieszczeniami, w tym centralą telefoniczną i ciemnią fotograficzną. W kamienicy była też winda co ówcześnie nie było powszechne. Budynek był trójkątny między ul. Goethe Str. (Wielka), a Kronprinzen Str. (dziś nie istnieje) |
| 1936.09.09 Środa | Gazety w mieście pełne są wiadomości ze zjazdu partyjnego w Norymberdze. |
| 1936.09.13 Niedziela przed południem | Z Zwinger Platz (pl. Wolności) przez miasto przejechał oddział starej kawalerii w uniformach sprzed I wojny światowej. Na przedzie jechała konna orkiestra z pałkarzem i kotłami (sic! - czyżby pierwsza grupa rekonstrukcyjna???) |
| 1936.09.27 Niedziela | Oficjalne otwarcie autostrady z Breslau do Liegnitz (Legnica). Z tego powodu już o 6:00 rano oddziały HitlerJugend i SA wymaszerowały na ulice miasta hałasując swoimi kapelami. Uroczystości odbywały się z wielką pompą w centrum miasta (Zwinger Pl. I Rynek) oraz przy wjeździe na autostradę (około 450m na zachód od dzisiejszego węzła Bielany, który wybudowano około 9 miesięcy później). Mówiło się na mieście o ewentualnym przyjeździe Adolfa Hitlera z tej okazji do Breslau |
| 1936.09.28 Poniedziałek | Wizyta Adolfa Hitlera na uroczystości otwarcia tysięcznego kilometra autostrady na Bielanach Wrocławskich |
| 1936.10.11 | Ministerstwo Wojny podało, że osoby zakwalifikowane (poprawką z 14.11.1935 do ustaw norymberskich) jako mieszańce (pół i ćwierćkrwi Żydzi) nie mają prawa zgłaszać się jako ochotnicy do wojska. Sytuacja ta nie zmieniła się aż do 1940r. |
| 1936.10.18 | Dekret o ogłoszeniu drugiego planu czteroletniego - mającego przygotować kraj i naród do wojny (jego wprowadzenie zapowiedziano już 1936.09.09 na zjeździe NSDAP w Norymberdze) |
| 1936.10.25 | Zawarcie układu Niemcy-Włochy (oś Berlin-Rzym) |
| 1936.11.01 | Konsulem RP w Breslau zostaje Michał Czudowski |
| 1936.11.25 | Podpisanie przez Niemcy i Japonię paktu antykominternowskiego wymierzonego przeciw Związkowi Radzieckiemu |
| 1936 grudzień | Rząd Polski organizuje przy konsulacie RP w Breslau placówkę wywiadu polskiego opatrzonego kryptonimem "Adrian". Kierował nią mjr Bruno K. Grajek (a od lipca 1939r. przydzielono mu do pomocy por. Mariana Długołęckiego) |
| 1936.12.01 | Rząd uchwała ustawę o Hitler-Jugend wprowadzającą między innymi obowiązkową do niej przynależność |
| 1936.12.04 Piątek | Gazety donoszą, że nauka w szkole średniej zostanie skrócona o rok i że uczniowie Unterprimy (przedostatniej klasy szkół średnich) mają tym razem zdawać egzamin już na Wielkanoc, a nie jak dotychczas pod koniec roku szkolnego. |
| 1936.12.23 | Władze miasta publikują w gazetach listę wszystkich żydowskich sklepów aby zniechęcić do robienia w nich zakupów przez Aryjczykow. Efekt raczej był odwrotny bo wielu mieszkańców miasta uznało to za użyteczny przewodnik gdzie dokonywać zakupów ponieważ żydowscy handlarze robią świetne interesy |
| 1937 | |
| 1937 | Nowe tablice kierunkowe na drogach wylotowych z miasta w kierunku wschodnim i północnym podające odległości do Torunia, Łodzi i Bydgoszczy |
| 1937.01.31 | Siarczysty mróz (-31st), choć piękne słońce i bezchmurne niebo. |
| 1937 kwiecień | Gestapo zainicjowała ogólnoniemiecką serię nalotów na hotele dla ubogich aby wyłapać kryminalistów z wielokrotnymi wyrokami (docelowo by pozamykać ich w obozach koncentracyjnych) |
| 1937.05.16 Godzina 16:00 | Słynny mecz Dania-Niemcy rozgrywany na dzisiejszym Stadionie Olimpijskim wygrany przez gospodarzy aż 8 do 0. |
| 1937.06.21 Poniedziałek | Gazety przynoszą informacje o upadku rządu Lèona Blum'a (trzykrotny premier Francji w latach 36-37, 38 i 46-47) |
| 1937.06.22 Wtorek | Około 23:00 głośna muzyka i hałas na ulicy. Powrót HitlerJugend z zabaw sobótkowych (przesilenie letnie) |
| 1937.06.30 | Arthur Nebe staje się szefem KriPo dla całych Niemiec |
| 1937.07.28 - 1937.08.01 | XII Deutsches Sängerbundesfest Breslau 1937 - XII Ogólnoniemiecki Zjazd Śpiewaczy. |
| 1937.09.08 Środa | Przy Fränckel Platz (później Fontannę Platz, dziś: pl. Konstytucji 3 maja) wysadzono kawałek muru dawnego cmentarza żydowskiego. Gawiedź i okoliczna biedota przyglądała się temu z zadowoleniem. Na Feld Straße (Krasińskiego), na dawnym cmentarzu żydowskim składowisko rupieci i gruzu po wysadzeniu murów. |
| 1937.09.12 Niedziela | Parteitag w Norymberdze |
| 1937.10.05 | Zawarcie porozumienia o tranzycie przez Pomorze pomiędzy Polską, a Niemcami. |
| 1937.10.12 Wtorek po południu | Silna burza z dużymi opadami deszczu z ciemnych chmur |
| 1937.10.26 Wtorek | Ministerstwo spraw wewnętrznych wydało urzędnikom i członkom NSDAP oficjalny zakaz korzystania z żydowskich usług i handlu. Sklepy w Breslau zaczęły na wystawach umieszczać tabliczki z napisem aryjski dla orientacji. - Par. 4 ustaw norymberskich z 15.09.35 zabrania żydom sprawowania funkcji publicznych - Par. 6 dopuszczał wyjątki od par. 4 za zgodą ministra spraw wewnętrznych. |
| 1937.11.01 Poniedziałek | Konsulem RP w Breslau zostaje Leon Koppens |
| 1937.11.09 Wtorek | Kolejna rocznica puczu monachijskiego. Na latarniach i budynkach (nie tylko użyteczności publicznej) powiewają flagi ze swastyką. Święto państwowe. |
| 1937.11.22 Poniedziałek | Willi Cohn pisze tak: Dziwne uczucie, kiedy idzie się przez zaciemniony Breslau...<\i> |
| 1937.11.29 Poniedziałek | Trwają prace nad rozbudową torowisk tramwajowych przy Kürassier Straβe (ul. Hallera) |
| 1937.11.30 Wtorek | Na Górnym Śląsku rozpoczęło się likwidowanie sklepów żydowskich. Zamknięto ich tam w ciągu tygodnia 70. Pisały o tym szeroko gazety. W tym dniu w Breslau zamknięto sklep rzeźniczy Moskowitza. |
| 1937.12.14 | Dekret zezwalający na aresztowanie i umieszczanie w obozie koncentracyjnym (bez wyroku sądu) każdego kogo agendy rządowe (SS, policja ale też i inne) zdefiniowały jako aspołecznego |
| 1937.12.21 | Niemiecki Sztab Generalny zakończył pracę nad Fall Grün - planem zajęcia Czechosłowacji (przewidującym możliwość wojny agresywnej). |
| 1937.12.23 Czwartek | Pierwszy dzień ważności kolejowych biletów świątecznych (w okazyjnych cenach, ważnych na przejazd "tam" i powrót), dlatego na dworcach i w wagonach panuje ogromny tłok. Kolejne cztery żydowskie sklepy zamknięte z powodu braku czystości - jak donosi BNN |
| 1937.12.25 Sobota | Czyste i przejrzyste niebo. Widać ośnieżoną Ślężę. |
| 1937 | W 1937r. 53% zatrudnionych w całych Niemczech (w sumie ok. 3,7 mln) zarabiało poniżej 2400 RM rocznie (netto). |
| 1937 | Gestapo na koniec roku 1937 zatrudniało łącznie niecałe 7000 współpracowników wliczając w to sekretarki i pracowników administracji. |
Przejdź do kalendarium dat 1938r.; Przejdź do kalendarium dat po 1938r.
