Słupy propagandowe

Jak wiadomo nie od dzisiaj, w narodowosocjalistycznych Niemczech, co najmniej od 1933r. propaganda zajmowała bardzo poczesne miejsce. Propaganda prowadząca oczywiście w wiadomym kierunku – zmanipulowania społeczeństwa w taki sposób aby odpowiadało to interesom władzy. Dlatego też minister propagandy i oświecenia narodowego, Josef Goebbels od samego początku sprawowania przez siebie urzędu, jako punkt honoru postawił sobie najpierw przejęcie kontroli nad wszystkimi rozgłośniami radiowymi w kraju, a następnie dotarcie z prezentowanym przez nie programem do możliwie najszerszego grona odbiorców. Ponieważ był człowiekiem bardzo upartym, ale też bardzo dobrze planującym swoje posunięcia udało mu się na tym polu osiągnąć niezwykły sukces. Nie powinien on dziwić jeśli się pod uwagę weźmie nakłady jakie poniesiono aby zrealizować zamierzenia.

Na początku znacjonalizowano wszystkie regionalne i państwowe rozgłośnie radiowe, przekazując je pod zarząd i kontrolę Reichspost – Poczty Rzeszy. Drugim arcyważnym posunięciem było zapewnienie odbiorców co uzyskano poprzez stworzenie radioodbiornika mogącego być w zasięgu finansowym możliwie szerokiego grona zainteresowanych. Tak powstał Volksempfänger, czyli Narodowy odbiornik radiowy, którego do 1939r. nabyło ponad 10 milionów odbiorców. To mniej więcej co siódmy mieszkaniec tego kraju, zatem jest to zaiste wynik spektakularny. Taki wynik jednak nie usatysfakcjonował pana Josefa i przed wojną do sprzedaży wprowadził jeszcze kosztujący 35 RM Deutschen Kleinempfängers – Mały niemiecki odbiornik radiowy zwany przez niektórych GoebbelsschnauzeMorda/Pysk Gebelsa, prawda, że ładnie? 😊

O tych odbiornikach pisałem nieco więcej TUTAJ.

Także i to nie wystarczyło do zaspokojenia rosnącego apetytu pana ministra. Wymyślił on bowiem jeszcze jeden sposób na dotarcie ze swoim przekazem do tych, których nie stać było na wydanie nawet owych 35 RM. Jak donosiło biuro prasowe ministerstwa w dniu 10 lutego 1938r. przygotowane zostały plany ustawienia na terenie całych Niemiec do 1944r. ponad 6000 słupów radiowych zwanych Phonopost lub Reichslautsprechersäule. Miały być to proste, powtarzalne obiekty z żelbetonowych prefabrykatów.

Konstrukcja składała się z masywnej podstawy, na którą nakładano, niczym klocki, sześć masztów wysokości około 3,5-4m. Przestrzenie między masztami na dole wypełniano płytami zakrywającymi cokół, powyżej zaś, w stalowych prowadnicach umieszczano szyby, za którymi umieszczano reklamy – oczywiście najczęściej radioodbiorników bądź z tematyką radia związanymi. Około 3m nad poziomem gruntu montowano pierwszą płytę usztywniającą maszty z okrągłym otworem wewnątrz. Na szczycie masztów montowano kolejną, analogiczną płytę wraz z nieco masywniejszym dachem, zaś na szczycie sześciokątne zwieńczenie z okrągłymi otworami w każdej ze ścian. Pomiędzy dwoma płytami montowano kartki z drutu stalowego, a za nimi głośniki, natomiast w okrągłych otworach na zwieńczeniu wstawiano podświetlane w porze nocnej zegary o średnicy tarczy około 45cm. Wysokość całego słupa to mniej więcej 5m (w zależności od podstawy i warunków lokalnych) zaś szerokość w najszerszym miejscu wynosiła 170cm.

Na modelową i pierwszą instalację takiej miejskiej sieci rozgłośnieniowej wybrano ni mniej ni więcej tylko Breslau gdyż organizowane tutaj w lipcu 1938r. Deutsches Turn- und Sportfest – Niemieckie Święto Sportu i Gimnastyki – było doskonałym poligonem doświadczalnym. Przez całą wiosnę 1938r. trwały w związku z tym na terenie miasta intensywne prace budowlane w 122 miejscach mające na celu postawienie tyluż właśnie słupów. Nitki ich instalacji elektrycznych zbiegały się w budynku Prezydium Policji przy Schweidnitzer Stadtgraben (dziś: ul. Podwale), gdzie przygotowano specjalne pomieszczenie z aparaturą, która umożliwiała zarówno przekazywanie relacji odczytywanych na żywo do mikrofonu jak również nadawanie materiałów z wybranej stacji radiowej, ale także odtwarzanie dźwięków z płyt winylowych czy innych nośników.

W czasie wspomnianego święta sportu nadawano przez ten system bezpośrednie relacje z najważniejszych wydarzeń. Poprzez łącze telefoniczne komentator widzący na własne oczy to co się dzieje na stadionie propagował te emocje na całe miasto, a jak pisze Willi Cohn – zbierały się wtedy pod słupami setki ludzi. Później, w czasie ważnych wydarzeń w życiu narodu niemieckiego, transmitowano przez nie także inne relacje, a to ze zjazdu NSDAP w Norymberdze, a to przemówienia Hitlera, a to ważne obwieszczenie władz miasta, wszystko co służyło tylko wzmocnieniu ducha narodowego socjalizmu.

System w zasadzie działał do samego końca oblężenia miasta w 1945r. i był wykorzystywany do nadawania komunikatów dowództwa obrony twierdzy do mieszkańców. Co ciekawe, takie komunikaty czasem były także słyszane już po stronie sowieckiej. Czy działał też po zakończeniu walk? Nie można tego wykluczyć, choć nie udało mi się dotrzeć do żadnej wiarygodnej informacji na ten temat. Wojnę przetrwało na pewno 30 konstrukcji lub ślady po nich. Do dnia dzisiejszego dotrwały na pewno dwa słupy. Jeden stojący dziś na rogu ulic Dworcowej i Małachowskiego, a drugi na placu Kościuszki.

Jakiś czas temu, przygotowując się do wydania Gniewnego lata, udało mi się zdobyć plan miasta prezentujący lokalizacje 114 konstrukcji jakie powstały w 1938r. Niestety nie mam zgody aby tę mapę zaprezentować, ale pokusiłem się o sporządzenie spisu wszystkich zaznaczonych na niej lokalizacji. Z moich obserwacji wynika, że wskazywane lokalizacje są dość umowne i mało dokładne, co potwierdza dokumentacja fotograficzna zgromadzona na moim ulubionym portalu. Analizując zgromadzone tam archiwalne zdjęcia udało się ponadto wskazać lokalizację kolejnych 8 słupów, których nie zaznaczono moim planie miasta. Jeden z nich Willi mija udając się na spotkanie z jednym ze swoich zleceniodawców w pierwszym rozdziale Zimy głupców. Mowa o tym, który stał przy pl. Nankiera. Prawdopodobnie bowiem pierwotną sieć słupów z czasem uzupełniono stawiając kolejne w miejscach, które odwiedzało szczególnie dużo przechodniów, a które do tej pory nie były obsługiwane.

Poniższa tabela to moja nieudolna próba podsumowania pozycji z ówczesnymi, obecnymi nazwami ulic i kilkoma słowami mojego komentarza. Znacznie więcej zaś na temat słupów, wraz z ich zdjęciami znaleźć można w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej na Piasku. Mapę analizowałem zgodnie z pasami siatki geograficznej od zachodu i z północy na południe, stąd pozycje podawane nie są w tabeli poniżej np. dzielnicami. Oczywiście, jeśli jest ktoś, kto jest wskazać jeszcze jakieś pominięte niżej miejsca bądź udzielić jakichś dodatkowych informacji to proszę o kontakt. Z przyjemnością uzupełnię zestawienie aby było pełniejsze i dokładniejsze.

L.P.Lokalizacja (do 1945)Lokalizacja (po 1945)Dzielnica (niem/pol)Przetrwał wojnę/Uwagi
1Elsa Brändström/Richtchofen Str.ul. Górnicza/ul. RękodzielniczaPilsnitz/Piczyce
2Michling Str./Max Pache Str.ul. Traktorowa/ul. MuchoborskaKlein Mochbern/Muchbór Mały
3Schleiffen Str./Mittel Str.ul. S. Mikulskiego/ul. S. PękalskiegoOpperau/Oporów
4Port lotniczyul. LotniczaKlein Gondau/Gądów Mały
5Cherusker Wegul. Trzebowiańska/ul. BobrzańskaCosel/Kozanów
6M. Richtchofen PlatzPl. Wiślany/ul. KwiskaPöpelwitz/Popowice
7Herman-Ostädter Str./Gräbschner Str.ul. Grabiszyńska/al. HalleraEichborngarten/Grabiszyn
8Skagerrak Str./Trift Str.ul. Pionierska/ul. OdkrywcówEichborngarten/Grabiszyn
9Oswitzer Str./Kirch Wegul. Osobowicka/ul. KrotoszyńskaOswitz/Osobowice
10Am Denkmals Pl.pl. WyzwoleniaOswitz/Osobowice
11Frankfurter Str./Bären Str.ul. Legnicka/ul. NiedźwiedziaPöpelwitz/Popowice
12Gräbschner Str.ul. GrabiszyńskaEichborngarten/Grabiszyn
13Fleider Pl.pl. BzowyEichborngarten/Grabiszyn
14Breslau-Cosler DeichGrobla KozanowskaPöpelwitz/Popowice
15Sprottauer Str.ul. SzprotawskaTschepin/Szczepin
16Frankfurter Str./An den Hahnenkräheul. Legnicka/StacyjnaTschepin/Szczepin
17Gräbschner Str./Kopisch Str.ul. Grabiszyńska/Stalowa
18Charlotten Str./Hauff Str.ul. Krucza/Tarnobrzeska
19Kürassier Str./Morgenstern Str.al. Hallera/ul. Wróblawojnę przetrwał sam fundament, prawdopodobnie błędnie umiejscowiony na mapie, winien być na rogu Sztabowa/Wróbla
20Leuthen Str./Zehner Str.ul. Litomska/ul. ŁęczyckaTschepin/Szczepin
21Westend Str./Posener Str.ul. Zachodnia/ul. PoznańskaTschepin/Szczepin
22Striegauer Pl.pl. StrzegomskiTschepin/Szczepin
23Gräbschner Str./Rehdiger Str.ul. Grabiszyńska/ul. Pereca
24Rehdiger Pl.pl. Pereca
25Sprudel Str./Sauerbrunn Str.ul. Grochowa, pomiędzy ul. Pereca, a ul. Kwaśną - obecnie skrzyżowanie nie istnieje
26Opitz Str./Schwerin Str.ul. Żelazna/ul. Skwierzyńska
27Gabitz Str./Hardenberg Str.ul. Gajowicka/ul. Pretficza
28Kürassier Str./Kaiser Wilhelm Str.al. Hallera/ul. Powstańców ŚląskichBorek
29Kaiser Wilhelm Str./Eichendorff Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. SokolaBorek
30Kaiser Wilhelm Str./Trentin Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. KrzyckaBorek
31Kaiser Wilhelm Str./Trentin Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. KrzyckaBorekobszar obecnej pętli autobusowej
32Süd ParkPark PołudniowyBorek
33Friedrich Wilhelm Str./Das Sauer Str.ul. Legnicka/ul. DobraTschepin/SzczepinNaprzeciw wejścia do dawnego cmentarza
34Wacht Pl.pl. SolidarnościTschepin/Szczepin
35Freiburger Bhf.Dworzec Wrocław Świebodzkitak, słup najpewniej stał przy pl. Orląt Lwowskich
36Hohenzollern Pl.ul. Zaporoska/ul. Skwierzyńskaplac dziś nie istnieje
37Hohenzollern Str./Augusta Str.ul. Gajowicka/ul. Zaporoska
38Franz Seldte Pl.pl. Hirschfelda
39Hindenburg Pl.pl. Powstańców Śląskich
40Kaiser Wilhelm Str./Menzel Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. Sztabowa
41Schlageter Str./Liebig Str.ul. Reymonta/Wybrzeże J. Conrada Korzeniowskiegoprzy wjeździe do portu miejskiego
42An den Kasernen/Werder Str.ul. Wł. Jagiełły/ul. Księcia WitoldaBürger Werder/Kępa Mieszczańska
43Königs Pl.pl. Jana Pawła IIprzed ob. Budynkiem szkoły muzycznej
44Königs Pl./Nikolai Str.pl. Jana Pawła IIprzed budynkiem banku Alexanderhaus
45Blücher Pl.pl. SolnyStare Miastotak, stoi do dziś choć bardzo mocno przebudowany
46Karls Pl.pl. Bohaterów Getta/ul. Œw. AntoniegoStare Miastotak
47Schloß Br./Schloß Pl.Promenada Staromiejska/Most SądowyStare Miasto
48Sonnen Pl.pl. LegionówStare Miasto
49Garten Str./Agnes Str.ul. Piłsudskiego/ul. BałuckiegoStare Miastonaprzeciw wejœcia do Et. Liebicha
50Kaiser Wilhelm Str./Elsässer Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. ZaolziańskaGajowiceprzy poczcie
51Kaiser Wilhelm Str./Victoria Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. Lwowska/ul. SanockaGajowice
52Kaiser Wilhelm Str./Victoria Str.ul. Powstańców Śląskich/ul. Lwowska/ul. SanockaGajowice
53Lohe Str./Stein Str.ul. Ślężna/ul. KamiennaGajowicetak
54Trachenberger Str./Weidebrücker Str.ul. Żmigrodzka/ul. KamińskiegoKarlowitz/Karłowice
55Trachenberger Str./Korso Alleeul. Żmigrodzka/al. KasprowiczaKarlowitz/Karłowice
56Kletschkau Str./Bergmann Str.ul. Kleczkowska/ul. DębickiegoKletschkau/Kleczków
57Oderthor BhfDworzec Wrocław NadodrzeNadodrze
58Triebnitzer Pl.pl. Powstańców WielkopolskichNadodrze
59Schiesswerder Pl.pl. StaszicaNadodrze
60Kohlen Str./Matthias Str.ul. Dubois/ul. DrobneraNadodrzetak
61Universitäts BrückeMost UniwersyteckiNadodrze
62RingRynekStare Miastotak, przy północno-wschodnim narożniku śródrynkowego
63RingRynekStare Miastonarożnik przy przejściu na pl. Solny
64RingRynekStare Miasto
65RingRynekStare Miasto
66Christophori Pl.pl. Św. KrzysztofaStare Miastoprzy Junkern Str./ul. Ofiar Oświęcimskich
67Schuhbrücke/Hummereiul. Szewska/ul. Kazimierza WielkiegoStare Miasto
68Schweidnitzer Str./Schweidnitzer Stadgrabenul. Świdnicka/ul. PodwaleStare Miastotak
69Zwinger Str./Taschen Str.ul. Kołłątaja/ul. Teatralna
70Tauentzien Pl.pl. Kościuszkitak, istnieje do dzisiaj, na planie błędna lokalizacja, winno być: południowo-zachodni róg
71Garten Str./Am Haupt Bahnhoful. Piłsudskiego/ul. Peronowatak
72Haupt BahnhofDworzec Wrocław Głównytak, najpewniej błędna lokalizacja na mapie, winno być: pl. Konstytucji 3-go Maja.
73Bohrauer Str./An den Teichäckernul. Borowska/ul. Sucha
74Lohe Str./Gustav Freitag Str.ul. Ślężna/ul. Dyrekcyjnatak, błędne oznaczenie na planie, słup stał przed budynkami szkoły na rogu
75Bohrauer Str./Goethe Str.ul. Borowska/ul. Przestrzenna
76Triebnitzer Str./Liebig Str.ul. Trzebnicka/ul. ZakładowaKletschkau/Kleczków
77Friedrichs Pl.pl. SłowiańskiOłbintak, błędna lokalizacja na mapie, słup stał na rogu ul. Jedności Narodowej i ul. Nowowiejskiej
78Matthias Str./Herzog Str.ul. Jedności Narodowej/ul. KilińskiegoOłbin
79Gneisenau Pl.pl. BemaOłbintak, przy szalecie
80Neumarktpl. Nowy TargStare Miastotak, mocno zniszczony
81Kloster Str./Feld Str.ul. Krasińskiego/ul. Traugutta
82Kloster Strul. OławskaStare Miastoprawdopodobnie błędna lokalizacja na mapie, słup stał przy fosie przy al. Słowackiego.
83Tauentzien Str./Brüder Str.ul. Pułaskiego/ul. KościuszkiOhlauer Vorstadt/Przedmieście Oławskie
84Herdain Str./Augusta Str.ul. Gajowa/ul. Wesołatak, po wojnie słup stał na rogu ul. Glinianej
85Herdain Str./Stein Str.ul. Gajowa/ul. Przestrzennaprzetrwał tylko fundament
86Huben Str./Merckel Str.ul. Hubska/ul. Prudnicka
87Korso Al./An den Brunnenal. Kasprowicza/ul. AsnykaKarlowitz/Karłowice
88Adalbert Str./Kospoth Str.ul. Wyszyńskiego/ul. DaszyńskiegoOłbintak, prawdopodobnie błędna lokalizacja na mapie, słup stał na rogu ul. Daszyńskiego i ul. Żeromskiego.
89Michaelis Str./Wein Str.ul. Nowowiejska/ul. ŻeromskiegoOłbin
90Lehrn Damm/Förster Str.ul. Prusa/ul. LedóchowskiegoOłbin
91Lehrn Damm/Adalbert Str.ul. Prusa/ul. WyszyńskiegoOłbin
92Am Ohlau Uferpark Słowackiegoprzy skrzyżowaniu z ul. Wyszyńskiego
93Mauritius Pl.pl. WróblewskiegoOhlauer Vorstadt/Przedmieście Oławskie
94Drabizius Pl./Hans-Schemm Str.ul. Przybyszewskiego/ul. Z. M. PrzesmyckiegoKarlowitz/Karłowice
95Hindenburg Brul. Jedności Narodowej/Most WarszawskiOłbin
96Lehm Damm/Michaelis Str.ul. Prusa/ul. NowowiejskaOłbin
97Stern Str./Piasten Str.ul. Sienkiewicza/ul. PiastowskaOłbintak, prawdopodobnie błędna lokalizacja na mapie, słup stał na rogu ul. Piastowskiej i ul. Grunwaldzkiej
98Scheitniger Sternpl. Grunwaldzki
99Kloster Str./Königgrätzer Str.ul. Tragutta/ul. WięckowskiegoOhlauer Vorstadt/Przedmieście Oławskiepo wojnie jedynie fundament. Błędna lokalizacja, słup stał przy Kościuszki/Więckowskiego
100Kloster Str./Tauentzien Str.ul. Traugutta/ul. KościuszkiOhlauer Vorstadt/Przedmieście Oławskietylko fundament, przy Zgodnej
101Dürrgoy Str./Hippel Str.ul. Tarnogajska/ul. KlimasaDürrgoy/Tarnogaj
102Fürsten Str./Auen Str.ul. Grunwaldzka/ul. Bujwidatak
103R. Koch Str./Tiergarten Str.ul. Skłodowskiej-Curie/ul. Chałbińskiego
104Hundsfelder Str.ul. Bolesława Krzywoustego
105Wilhelmsruher Str./Midgard Wegal. Kochanowskiego/ul. Ks. E. SzramkaWilhelmsruh/Zacisze
106Wilhelmsruher Str./Fürsten Str.al. Kochanowskiego/al. L. RóżyckiegoWilhelmsruh/Zacisze
107Horst Weesel Strul. Wróblewskiego/ ul. Wystawowa
108Horst Weesel Strul. Wróblewskiego/ ul. E. WittigaGrüneiche/Dąbie
109Oppelner Str./Plesser Str.ul. Opolska/przystanek GłubczyckaKlein Ohlewiesen/Księże Małe
110Adolf Hitler Str./Elster Wegul. A. Mickiewicza/ul. C. GodebskiegoZimpel/Sępolno
111Möven Weg/Sperlings Wegul. Partyzantów/ul. NullaZimpel/Sępolno
112Meisen Wegul. Kosynierów GdyńskichZimpel/Sępolno
113Wilhelmshafner Str./Rotkäppchen Wegul. K. Olszewskiego/ul. A. KotsisaBartheln/Biskupin
114Hundsfeld RingRynek Psiego PolaHundsfeld/Psie Poletak
115Ritter Pl.ul. Piaskowa/pl. b. NankieraStare Miastobrak na mapie
116Albrecht Str./Altbüser Str.ul. Wita Stwosza/ul. ŁaciarskaStare MiastoBrak na mapie; tak, plac przy kościele Marii Magdaleny
117Dominikaner Str.al. J. SłowackiegoStare MiastoBrak na mapie; tak, od strony fosy
118Heinrich Str./Gustaw Müller Str.ul. L. Rydgiera/ul. H. BrodategoNadodrzeBrak na mapie; tak
119Lohe Str./Matting Str.ul. Ślężna/ul. WeiglaBorekBrak na mapie
120Kloster Str./Tauentzien Str.ul. Traugutta/ul. SzybkaOhlauer Vorstadt/Przedmieście OławskieBrak na mapie; tak
121Wilhelms Br./Schieswerder Str.pl. M. Borna/ul. St. DuboisNadodrzeBrak na mapie; tak
122Gerturden Str./Paul Str.ul. B. Polaka/ul. WrocławczykaBrak na mapie; tak

Źródła:

Napisano Wpisy historyczne | Oznaczone jako: , , , , | Wstaw komentarz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

  • Ostatnie wpisy

  • Archiwa

  • Licznik odwiedzin

    • 5
    • 55
    • 554
    • 2 773
    • 689 353